استفاده از ریاضیات در پژوهش‌های بیوپزشکی در سال‌های اخیر به طرز قابل توجهی پیشرفت کرده است و برای کشف‌ها و آشکارسازی‌های مهمی مؤثر بوده است. در زیر به برخی از حوزه‌های کلیدی که ریاضیات در آن‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند، اشاره می‌کنیم:

۱. مدل‌سازی و شبیه‌سازی:

مدل‌های ریاضی به محققان در شبیه‌سازی فرایندها و سیستم‌های زیستی کمک می‌کند و امکان درک عمیق‌تری از پدیده‌های زیستی را فراهم می‌کند. به عنوان مثال، در مورد شیوع بیماری‌های عفونی مانند کووید-۱۹ از مدل‌سازی ریاضی بهره گرفته می‌شود تا اثرات مداخلاتی مانند واکسیناسیون و فاصله‌گذاری اجتماعی را پیش‌بینی کند.

۲. تجزیه و تحلیل تصویر:

ریاضیات در پردازش و تحلیل تصاویر پزشکی، مانند اسکن CT، MRI و تصاویر میکروسکوپی، بسیار حائز اهمیت است. تکنیک‌هایی مانند تجزیه تصویر، ثبت تصویر و بازسازی تصویر به طور گسترده از الگوریتم‌ها و روش‌های ریاضی استفاده می‌کنند تا تشخیص دقیق، بهبود تصاویر پزشکی و تشخیص زودرس بیماری را ممکن سازند.

۳. تجزیه و تحلیل آماری:

ریاضیات پایه‌ای برای تجزیه و تحلیل آماری در پژوهش‌های بیوپزشکی است. پژوهشگران از روش‌های آماری برای تحلیل داده‌ها، شناسایی الگوها و استنباط‌ها استفاده می‌کنند. این شامل آزمون فرضیه، تجزیه تحلیل رگرسیون، تجزیه تحلیل بقا و تجزیه تحلیل داده‌های بعد بالا است که امکان تصمیم‌گیری قوی و مبتنی بر شواهد را فراهم می‌کند.

۴. تجزیه و تحلیل ژنوم:

حوزه ژنومیک به الگوریتم‌ها و روش‌های ریاضی وابستگی زیادی دارد تا داده‌های ژنتیکی بزرگ را تحلیل و تفسیر کند. مدل‌های ریاضی برای پیش‌بینی تعاملات ژنی، شناسایی جهش‌های عامل بیماری و فهم وابستگی‌های ژنتیکی مرتبط با احتمال بروز بیماری و پاسخ به داروها استفاده می‌شوند.

۵. بهینه‌سازی و طراحی دارو:

ریاضیات و تکنیک‌های بهینه‌سازی در طراحی دارو و پزشکی فردی بسیار حائز اهمیت است. پژوهشگران از مدل‌های ریاضی برای بهینه‌سازی دوز دارو، برنامه‌های درمانی و پیش‌بینی کارایی دارو استفاده می‌کنند. علاوه بر این، مدل‌سازی ریاضی در درک تعاملات دارو-دارو و کاهش اثرات جانبی نیز مفید است. ۶. زیست‌شناسی سیستم: ریاضیات برای زیست‌شناسی سیستم بسیار حائز اهمیت است و به دانشمندان در درک رفتار سیستم‌های زیستی پیچیده به صورت کلی کمک می‌کند. مدل‌های ریاضی امکان یکپارچه‌سازی داده‌های ژنومی، پروتئومی و متابولومیکی را برای تجزیه و تحلیل تعاملات پیچیده در شبکه‌ها و مسیرهای زیستی فراهم می‌کنند. این امر امکان درک سیستمی از بیماری‌ها و توسعه درمان‌های هدفمند را به ارمغان می‌آورد.

به طور کلی، استفاده از ریاضیات در پژوهش‌های بیوپزشکی به صورت چشم‌گیری توسعه پیدا کرده است و به پژوهشگران کمک می‌کند تا کشف‌های نوآورانه‌ای انجام دهند، درمان‌های نوآورانه ارائه دهند و نتایج بهتری به دست آورند.


همکاری در تحقیقات پزشکی مربوط به ریاضیات و داده کاوی، تجزیه و تحلیل کامل مقالات روز و مجلات معتبر، انجام و مشارکت در چاپ مقالات ریاضی کاربردی در پزشکی، پروپوزال های بین رشته های ریاضیات کاربردی، آنالیز عددی و پزشکی در شاخه های مختلف پزشکی، چاپ مقالات در مجلات Q1

دکتر جانی، دکترای آنالیز عددی ۰۹۱۹۴۲۱۷۱۷۵ در صورت عدم پاسخگویی، پیام بگذارید. (واتس اپ، تلگرام، ایتا، بله، اسکایپ، ایمیل mostafa.jani@gmail.com)

تحویل دارو یا دارو رسانی

تحویل دارو به روش ها، فرمول ها، فن آوری ها و سیستم های انتقال یک ترکیب دارویی در بدن بر اساس ذرات نانو با اثر درمانی مطلوب آن اشاره دارد و معمولاً مربوط به مقدار معینی از دارو و مدت زمان حضور دارو مرتبط است.

تحویل داروهای ضد سرطان به بافت های تومور ، از جمله انتقال بینابینی و جذب سلولی آنها ، یک فرایند پیچیده است که شامل فاکتورهای مختلف بیوشیمیایی ، مکانیکی و بیوفیزیکی است. مدل سازی ریاضی ابزاری را فراهم می کند که از طریق آن می توان این پیچیدگی را بهتر درک کرد و همچنین از طریق شبیه سازی محاسباتی و تجزیه و تحلیل عددی، تعاملات بین اجزاء را به روشی سیستماتیک بررسی کرد. در این بررسی ، ما وضعیت فعلی رویکردهای مدل سازی ریاضی را ارائه می دهیم که به پدیده های مربوط به تحویل دارو می پردازد. ما توصیف می کنیم که چگونه انواع مختلفی از مدل ها برای پیش بینی توزیع های مکانی-زمانی داروها در بافت تومور ، شبیه سازی روش های مختلف برای غلبه بر موانع حمل و نقل دارو یا بهینه سازی برنامه های درمانی استفاده شده است. سرانجام ، ما بحث می کنیم که چگونه ادغام مدل سازی ریاضی با داده های تجربی یا بالینی می تواند ابزارهای بهتری را برای درک روند تحویل دارو فراهم کند ، به ویژه برای بررسی فاکتورهای خاص مربوط به بافت یا ترکیبات که نفوذ دارو را از طریق تومورها محدود می کند. این ابزارها در طراحی اهداف شیمی درمانی جدید و استراتژی های درمانی بهینه و همچنین در ایجاد تشخیص غیر تهاجمی برای نظارت بر پاسخ درمانی و تشخیص عود تومور مهم خواهند بود.

شیمی درمانی سیستمیک یکی از پر کاربردترین روشهای درمانی در انواع سرطانها و در هر مرحله از پیشرفت تومور است. با این حال ، موفقیت در درمان سیستمیک نه تنها به کارآیی ترکیبات شیمیایی بستگی دارد ، بلکه به این بستگی دارد که آیا این ترکیبات می توانند در غلظت های کافی برای اعمال اثر درمانی به همه سلول های تومور برسند. بیشتر داروهای ضد سرطانی که از نظر بالینی استفاده می شوند ، منجر به ظهور مقاومت ضد دارویی می شوند و برای غلبه بر این محدودیت درمانی ، از عوامل شیمی درمانی اغلب در ترکیب با سایر داروها با خواص فارماکوکینتیک مختلف یا در ترکیب با سایر ضد سرطان استفاده می شود.

روند دارو رسانی پیچیده است و مقیاس های زمانی و مکانی مختلفی را شامل می شود ، از جمله سطح ارگانیسم (جایی که جذب دارو ، توزیع ، متابولیسم ، دفع و سمیت در اندام های مختلف مورد مطالعه قرار می گیرد و با نام اختصاری ADME-T شناخته می شوند) ، بافت و مقیاسهای سلولی (که در آن فرایندهای اصلی شامل تزریق دارو به بافت تومور ، نفوذ آن از طریق حمل و نقل بین بافتی و جذب سلولی است) و سطح داخل سلولی (که در آن داخلی سازی دارو ، فارماکوکینتیک داخل سلولی ، تجمع و جریان آن بررسی می شود). در این بررسی ، ما بر روی این مدل های ریاضی که در مقیاس بافت عمل می کنند ، تمرکز خواهیم کرد. ما خواننده را به مقالات پژوهشی زیر ارجاع می دهیم و مقالاتی را مرور می کنیم که مقیاس های دیگر مدل سازی را بررسی می کنند.

مدل سازی ریاضی ابزاری را برای بررسی ویژگی های مختلف بیوفیزیکی  فراهم می کند تا بتوان بررسی کرد که کدام یک از ویژگی های بافت تومور و استروما و خصوصیات بیوشیمیایی ترکیبات دارویی به میزان قابل توجهی به نفوذ محدود دارو کمک می کند. در شبیه سازی سیلیکون برای آزمایش ترکیبی از پارامترهای مختلف که می توانند همزمان به صورت کنترل شده و در طیف وسیعی از مقادیر تغییر کنند ، مناسب هستند. چنین آزمایش گسترده ای از دارو یا شرایط بافتی به ندرت در آزمایش های آزمایشگاهی امکان پذیر است ، اما در شبیه سازی های رایانه ای نسبتاً آسان و ارزان است. این غربالگری های نظری می تواند به تعیین خصوصیات ترکیبات درمانی بهینه برای انتقال بینابینی کارآمد (طراحی در داروهای سیلیکو) کمک کند یا در مورد موثرترین ترکیبات دارویی و پروتکل های برنامه ریزی (طراحی در آزمایش های سیلیکو) تصمیم گیری کند. علاوه بر این ، مدل سازی ریاضی اجازه می دهد تا آزمایشات آزمایشگاهی را با استفاده از برنامه های بالینی با فراهم آوردن برون ریزی نتایج in vivo از مدل های موش به انسان انجام دهیم. اخیراً ، چندین مقاله مروری در مورد قدرت مدل سازی ریاضی و بیوفیزیکی منتشر شده است.

متن فوق ترجمه دو صفحه اول مقاله زیر است.

Current advances in mathematical modeling of anti-cancer drug penetration into tumor tissues

سایر مقالات

Mathematical models of avascular tumor growth

Mathematical modeling of tumor growth and treatment

A hyperbolic free boundary problem modeling tumor growth

تدریس موضوعات تخصصی ریاضی و ورود به دنیای ریاضیات کاربردی ۰۹۱۹۴۲۱۷۱۷۵ تماس بگیرید.

تدریس خصوصی ریاضی مهندسی، ریاضی مهندسی پیشرفته، جبرخطی، ریاضیات کاربردی، ریاضیات عددی، ریاضیات محاسباتی، انتقال حرارت، معادلات دیفرانسیل جزئی، محاسبات عددی پیشرفته، روش های تقریبی در مهندسی عمران، برق، مکانیک، مهندسی شیمی

تدریس مباحث مختلف ریاضیات پیشرفته ۰۹۱۹۴۲۱۷۱۷۵

برای پیشرفت حتما برنامه ریزی کنید.

 

خداوند دنیا را آفرید و بشر برای فهم آن، معادلات دیفرانسیل را.

معادلات دیفرانسیل به چه درد می خورد؟ این سوالی است که در خواندن هر موضوع ریاضی و غیر ریاضی باید پرسید. این موضوع به چه درد می خورد؟ اگر به درد نمی خورد که چرا وقت ارزشمند را صرف یادگیری آن کنیم؟

پاسخ دقیق به سوالات این چنینی عموما نیاز به اطلاعات بین رشته ای دارد و گاهی اوقات نیاز به ارتباط با صنعت و تکنولوژی های روز دنیا و تحقیقاتی که در پژوهشگاه های غول های اقتصادی دنیا انجام می شود. در متن زیر تنها به تعداد انگشت شماری از کاربردهای دیفرانسیل در سطحی قابل فهم می پردازیم.

معادلات دیفرانسیل هر چند در زندگی روزمره در ظاهر هیچ نقشی ندارند ولی در فهم تغییرات پدیده های مختلف به ویژه اتفاقات طبیعی که هر روز دور و برمان رخ می دهد به کمک ما می آیند. اگر کنجکاو نباشید و تغییراتی که هر روز دور و برتان می افتد برایتان مهم نباشد باید بگویم معادلات دیفرانسیل به هیچ دردی نمی خورد.
مدل سازی بسیاری از پدیده ها در فیزیک، مهندسی، زیست شناسی، باستان شناسی و … منجر به معادلاتی می شود که مشتق متغیر وابسته (یعنی سرعت تغییرات متغیر وابسته) در معادله وجود دارد و به این معادلات، معادلات دیفرانسیل گفته می شود. برای آگاهی از جواب و پیش بینی حوادث باید آنها را حل کرد. به طور مثال به کمک جواب های معادلات دیفرانسیل، زمان لازم برای انجام یک واکنش شیمیایی را می توان تخمین زد. مثلا می توان فهمید چقدر غلظت یک محلول بعد از زمانی مشخص چقدر است. می توان قدمت یک اثر تاریخی را از طریق حل یک معادله دیفرانسیل بسیار ساده تشخیص داد. می توان در پزشکی قانونی زمان به قتل رسیدن شخص را با توجه به دمای فعلی جسد و دمای محیط پیرامون تشخیص داد. در واقع آهنگ تغییرات دما متناسب با اختلاف دمای بدن بیمار با دمای محیط است و این یعنی مشتق تابع دمای بدن بیمار در زمان t نسبت به زمان مساوی با ضرب یک عدد ثابت در اختلاف دمای بدن و محیط به بیان ریاضی \frac{d\theta}{dt}=\alpha (\theta-\theta_a)  که یک معادله دیفرانسیل مرتبه اول خطی است.

می توان با حل معادلات انتقال حرارت، از تغییرات دمایی یک جسم در زمان های بعدی تنها با داشتن اطلاعاتی از قبیل ضریب رسانش گرمایی و دمای اولیه و … آگاه شد. می توان با حل معادلات دیفرانسیل مربوط به تغییرات جوی به پیش بینی وضع هوا پرداخت. البته همه اینها در قالب نرم افزارهای آماده ای وجود دارد و با وارد کردن اطلاعات لازم می توان جواب را در کامپیوتر دید. با این حال هنوز نرم افزارهای حل معادلات دیفرانسیل مشکلات زیادی دارند و توانایی حل مسائل محدود و با شرایط محدود کننده ای را دارند که حتی در فرایند مدل سازی هم برای بدست آوردن یک معادله قابل حل از تقریب های زیادی استفاده شده و از برخی خواص فیزیکی سیستم صرف نظر شده است. دانش بشر در حل مسائل واقعی با استفاده از تئوری های موجود معادلات دیفرانسیل هنوز نیاز به توسعه زیادی دارد.
با حل معادلات دیفرانسیل مربوط به تغییرات جمعیتی یک گونه جانوری می توان پیش بینی کرد جمعیت آن گونه به چه صورتی تغییر می کند. معادلات دیفرانسیل شکار و شکارچی در این دسته از معادلات جای دارند.
می توان زمان لازم برای جذب یک دارو را با حل معادلات دیفرانسیل پخش (diffusion) پیش بینی کرد.
می توان رشد سلول های سرطانی را با یک معادله دیفرانسیل مدل سازی کرد و سپس تغییرات سلول ها را با حل آن معادله پیش بینی کرد.
می توان استراتژی های بهینه ای برای سرمایه گذاری در بورس از طریق حل معادلات دیفرانسیل مربوطه یافت.
در طراحی نرم افزارهای مهندسی عمران مربوط به تحلیل سازه ها آگاهی از معادلات دیفرانسیل مربوط به خمش صفحات و تیرها تحت شرایط بارگذاری مختلف اجتناب ناپذیر است.

لازم به ذکر است جزئیات هر یک از موارد فوق نیازمند آگاهی از مباحث بین رشته ای (ریاضیات و اقتصاد، ریاضیات و زیست شناسی، ریاضیات و زمین شناسی، ریاضیات و مهندسی عمران، و … است.

برای اطلاع از کاربردهای معادلات دیفرانسیل در پزشکی این لینک (به زبان انگلیسی) را ببینید. لینک فوق دارای مراجع مختلفی از کاربرد معادلات دیفرانسیل در تکنولوژی، کاربرد معادلات دیفرانسیل در پزشکی، تحقیقات سرطان، طراحی پلیمرها، طراحی دارو و … است که همگی دارای  وجه مشترکی هستند: بیان مساله به زبان ریاضی با ابزار معادلات دیفرانسیل. برای کاربردهای پزشکی معادلات دیفرانسیل جزئی می توانید این لینک را هم ببینید.

تحقیقات بسیاری برای مدل سازی سرطان با استفاده از معادلات دیفرانسیل انجام شده است. این ویدئو را با زیرنویس فارسی ببینید.

برای اطلاع از نمونه های واقعی معادلات دیفرانسیل در شیمی مقاله ۱۲ صفحه ای معادلات دیفرانسیل مرتبه اول در شیمی را مطالعه کنید. در این مقاله برخی از فرایندهای شیمیایی توسط معادلات دیفرانسیل مدل سازی شده اند.

تلاش می کنیم به زودی اطلاعاتی از کاربردهای معادلات در مهندسی عمران، مهندسی هسته ای، مهندسی برق، مهندسی مکانیک سیالات، مهندسی هوافضا و … در سایت قرار دهیم.

استفاده از مطالب سایت ریاضیات مدرن با ذکر منبع “ریاضیات مدرن” بلامانع است.

مهندسی پزشکی محاسباتی یک رشته نوظهور است که به توسعه رویکردهای کمـّی برای درک مکانیزم ها، تشخیص و درمان بیماری های انسانی با ابزار ریاضیات، مهندسی و علوم رایانه می پردازد. رویکرد اصلی پزشکی محاسباتی توسعه مدل های محاسباتی زیست شناسی مولکولی، فیزیولوژی و آناتومی بیماری و استفاده از این مدل ها در بهبود مراقبت از بیمار است. رویکردهای پزشکی محاسباتی میتوانند نگاه جدیدی را در بسیاری از موضوعات زیست شناسی از جمله ژنتیک، ژنومیک، شبکه های مولکولی، فیزیولوژی سلولی و بافت، سیستم های اندامی و در کل فارماکولوژی(داروسازی) بدن ارائه دهند. پزشکی محاسباتی متفاوت از زیست شناسی محاسباتی است از این نظر که در پزشکی محاسباتی، تمرکز بر سلامت، بیماری و درمان انسان است. انتقال به کلینیک و کاربرد آن در کلینیک، هدفی دست یافتنی و نزدیک در تمام تحقیقات پزشکی محاسباتی است. برنامه های کاربردی پزشکی محاسباتی به اندازه خود پزشکی وسیع است و شامل موارد زیر می شود: شناسایی داروهای بهینه با استفاده از نشانگرهای زیستی ژنوم و پروتئومومی مربوطه؛ کشف نشانگرهای زیستی مبتنی بر تصویر برای تشخیص و هشدارهای قبلی؛ طراحی و تنظیم دینامیک درمان های غیر دارویی فردی مانند تحریک مغزی عمیق، تحریک قلب و اجزای پروتز کاشت حلزونی شنوایی پروتز کاشت حلزونی؛ مدل سازی و یادگیری از پرونده الکترونیک بیمار برای بهبود نتایج بیماران و کارایی مراقبت؛ بهینه سازی تصمیم گیری در مورد سیاست های مراقبت های بهداشتی با آنالیز کمی و سایر موارد. پزشکی محاسباتی یکی از ارکان اصلی استراتژی دانشگاه در بهداشت فردی است. این زمینه همچنان رشد خواهد کرد و تاثیر بسزایی بر سلامت انسان ها خواهد داشت. تحقیقات پزشکی محاسبات در پژوهشگاه پزشکی محاسباتی به چهار حوزه کلیدی تقسیم می شود:

آناتومی محاسباتی یک رشته تحقیقاتی بین رشته ای است که متمرکز بر تجزیه و تحلیل کمی تغییرپذیری اشکال بیولوژیکی است. ریاضیدانان، آماردانان، عصب شناسان و پزشکان در قالب های مشترک تحقیقاتی در کنار هم تلاش می کنند تا سؤالاتی شبیه سوالات زیر را پاسخ دهند:

تغییر شکل هیپوکامپ در یک خانم نوجوان که در معرض افسردگی قرار دارد چگونه است؟
چگونه اسکیزوفرنی در نازکی planum temporale اثر می گذارد؟
تاثیر demyelination در اتصالات بین ساختار مغزی به چه شکل است؟
چگونه می توان میزان اشعه مضر سی تی اسکن ها را برای کودکانی که در معرض آن قرار دارند محدود کرد؟
کدام بخش از بطن چپ قلب در مرگ ناگهانی قلبی آسیب می بیند؟

اعضای هیات علمی هسته مرکزی آناتومی محاسباتی اساتید زیر هستند:

Siamak Ardekani, PhD,   Patrick Barta, PhD,    Nicholas Charon, PhD,    Michael Miller, PhD,

Tilak Ratnanather, DPhil,     Rene Vidal, PhD,   Joshua Vogelstein, PhD,  Laurent Younes, PhD

درک عملکرد شبکه های مولکولیِ بسیار در هم تنیده، به عنوان زیست شناسی سیستمی شناخته می شود. سلولهای بیمار به علت اختلالات جزئی در تعاملات بین مولکولی در شبکه های بیولوژیکی بوجود می آیند. به علت گستردگی شبکه و پیچیدگی روابط، امکان استفاده از روش های سنتی وجود ندارد…

مراکز وابسته به پژوهشکده پزشکی محاسباتی دانشگاه جان  هاپکینز:

تحقیقات این مرکز: آنالیز تصاویر پزشکی، بینایی ماشین، زیست محاسباتی، یادگیری آماری

 

پانوشت: معنی biomarker به فارسی نشانگر زیستی است. پزشکی محاسباتی ترجمه computational medicine است.